ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Τουρισμός και Ανάπτυξη του Τόπου μας. Θετικά και Αρνητικά.
Συνήθως λέγεται ότι Τουρισμός είναι κομμάτι της βιομηχανίας ενός τόπου. Ένας τομέας λοιπόν, που εάν τον επεξεργαστούμε σωστά μπορεί να αποφέρει αγαθά στην τοπική αλλά και ταυτόχρονα στην Εθνική Οικονομία.
Οι δύο βασικοί παράγοντες του Τουρισμού είναι:
1. το «Προϊόν», δηλαδή (όσο αφορά στην περιοχή μας του Νοτίου Πηλίου), εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον (βουνό και θάλασσα), ιστορικά μνημεία, θρησκευτικά μνημεία (μοναστήρια, εκκλησάκια και εκκλησίες), πολιτιστική και παραδοσιακή ανάπτυξη (μυθολογία, τοπική μουσική, δημιουργοί παλαιότεροι και νεώτεροι έως και σημερινοί με καταγωγή από την περιοχή μας), και τέλος σπουδαία ως προς την προσφορά της στο κοινωνικό σύνολο αγροτική οικονομία ( καθόσον όλοι γνωρίζουμε ότι βασική καλλιέργεια είναι η ελιά και ακολουθούν η αλιεία, η παραγωγή λαχανικών σε μικρή κλίμακα, η παραγωγή ντόπιων κρασιών κτλ.)
2. Η «Ζήτηση και Προσφορά του Προϊόντος», δηλαδή η παρουσίαση και προβολή όλων των ανωτέρω και ο τρόπος που θα μπορούσαμε να «πουλήσουμε» το προϊόν. Βέβαια εδώ είναι η δυσκολία του πράγματος, μιάς και τα τελευταία χρόνια έχουν έρθει τα πάνω –κάτω από πολλούς παράγοντες όπως για παράδειγμα η Παγκόσμια Οικονομική Κρίση και η εντέχνως δημιουργούμενη και προωθούμενη σε πολλές χώρες του εξωτερικού προπαγάνδα για την «ανασφαλή διαμονή των τουριστών», κυρίως στην χώρα μας.
Και τα δυό αυτά κομμάτια συνθέτουν ένα εύκολο φαινομενικά, αλλά δύσκολο έργο να εφαρμοστεί και να αντιμετωπιστεί στην πραγματικότητα, τόσο για τους ανθρώπους που συμμετέχουν και επενδύουν στον τουρισμό, όσο και για τις τοπικές αρχές ( που στις περισσότερες περιπτώσεις είτε δεν διαθέτουν την κατάλληλη γνώση, είτε δεν διαθέτουν την θέληση να συνεισφέρουν πραγματικά σ΄αυτόν τον τομέα με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο), αλλά και για τους απλούς, ντόπιους ανθρώπους που είτε έτσι είτε αλλιώς συμμετέχουν σε όλο το σκηνικό ( από άποψη εργασίας, πώλησης, αγοράς κτλ.).
Ποτέ για παράδειγμα δεν αντιμετωπίσαμε τον Τουρισμό επιστημονικά. Δηλαδή, δεν καταγράψαμε, δεν καταμετρήσαμε, δεν αναλύσαμε και δεν βγάλαμε συμπεράσματα ( σε τοπικό επίπεδο) για το τι είχαμε πέρυσι, πόσα είχαμε πέρυσι, γιατί συνέβη αυτό, εάν πετύχαμε ή αποτύχαμε. Μόνο έτσι θα ξέρουμε τι να σχεδιάσουμε για την επόμενη χρονιά και ύστερα αποφασίζουμε για το πώς θα γίνει αυτό.
Ποτέ δεν είδαμε με σοβαρότητα το άγχος και τον προβληματισμό των ιδιωτών επενδυτών και δεν συνεργαστήκαμε πάνω στον τομέα του Τουρισμού και τους αντιμετωπίσαμε με αδιαφορία και ενδοιασμό.
Ποτέ δεν ενδιαφερθήκαμε για την εκμετάλλευση και απορρόφηση Ευρωπαϊκών κονδυλίων που αφορούν σε ανάπτυξη του τουρισμού, καθώς και για την ενημέρωση και επιμόρφωση ή και γιατί όχι, την εκπαίδευση των άμεσα ενδιαφερομένων ανθρώπων όσο αφορά σε αυτό το κομμάτι.
Και τέλος δεν προωθήσαμε και δεν ενισχύσαμε τον Εσωτερικό Τουρισμό, προσελκύοντας περισσότερους ντόπιους τουρίστες στην περιοχή μας.
Πρέπει με άλλα λόγια να κάνουμε «κάτι σοβαρό» όλοι μαζί, καθώς το ένα εξαρτάται από το άλλο και όλοι μαζί ( εννοώ και το ανθρώπινο δυναμικό) αποτελούμε μια αλυσίδα που δεν πρέπει να χάσει κανένα κρίκο της.
Ας το αναλύσουμε ένα προς ένα:
Θα αντιμετωπίσουμε το Περιβάλλον με σοβαρότητα, θα το διατηρήσουμε υγιές και αναλλοίωτο, θα το προστατεύουμε συνεχώς και δεν θα το καταστρέφουμε (γιατί το περιβάλλον είναι ο πρώτος και βασικός παράγοντας που έχουμε να επιδείξουμε), όχι άναρχη και αντιαισθητική δόμηση.
Θα προάγουμε και θα παρουσιάζουμε όχι μόνο το τοπίο (θάλασσα, δάση, καλντερίμια), αλλά τα ιστορικά μας μνημεία, πολιτιστικά και παραδοσιακά επιτεύγματα με δράσεις καλλιτεχνικού επιπέδου (μουσική, θέατρο, εκθέσεις κτλ.) από τα οποία θα προκύπτει η σύνδεση του παλαιού με τον νεώτερο ελληνισμό. Διότι, η προβολή της ιστορίας μας, της παράδοσής μας, ταυτόχρονα με την προβολή της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας οδηγούν (από πλευράς των τουριστών) στην καλύτερη κατανόηση και στην βαθύτερη γνώση των συνηθειών μας και του τρόπου ζωής και σκέψης μας.
Το δέσιμο του παλαιού με το νέο, πιστέψτε με γιατί το ζω και θα το πω με περηφάνια, κάνουν τους «ξένους» να μας γνωρίσουν, να σέβονται την καταγωγή μας, γιατί είμαστε η απόδειξη της συνέχειας της εξέλιξης των πολιτισμών όλου του κόσμου. Διότι οι πολιτισμοί δεν πεθαίνουν. Απλά εξελίσσονται, με βάση πάντοτε την παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά.
Δεν πρέπει όμως να δώσουμε μόνο έμφαση στην πολιτιστική μας κληρονομιά. Διαφυλάττουμε, διατηρούμε, προστατεύουμε και προβάλλουμε τα ιστορικά μνημεία μας μεν αλλά διαφυλάσσουμε και το τοπίο από την αυθαίρετη και άναρχη δόμηση και κυρίως αποφεύγουμε την αστικοποίηση, δηλαδή δεν επιτρέπουμε την δόμηση και κατασκευή εγκαταστάσεων εκτός επιτρεπόμενης κλίμακας που δεν λαμβάνουν υπόψη τις τοπικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες όπως είναι η αγροτική οικονομία μας.
Σε πολλές περιπτώσεις η τουριστική ανάπτυξη μαζί με το ενδιαφέρον για την ιστορία και την αξία των παραδοσιακών οικισμών έχει ενθαρρύνει τους κατοίκους να προχωρήσουν σε ανακαίνιση κτιρίων που άλλοτε χρησιμοποιούνται από τους ίδιους ή χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες του τουρισμού, με επιπτώσεις σύνθετες, με την έννοια ότι αφορούν μεν οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις, αλλά εμπεριέχουν θετικές και αρνητικές πλευρές. Για παράδειγμα, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας η αναγνώριση της αξίας των περιοχών αυτών συνοδεύτηκε από αύξηση των τιμών στα ακίνητα και είχαμε την εμφάνιση φαινομένων κερδοσκοπίας με αποτέλεσμα την απόκτηση ακινήτων από αλλοδαπούς ή άτομα που δεν είχαν σχέση με αυτές τις περιοχές. Η αλλαγή αυτή μπορεί να συνέβαλε στη διατήρηση και αναβάθμιση του χώρου, που είναι θετικό, αλλοίωσε όμως την κοινωνική σύνθεση των οικισμών με όποιες θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις μπορεί αυτό να σημαίνει στο μέλλον.
Επίσης, μία άλλη διάσταση ως προς τις επιπτώσεις στην τοπική κοινωνία είναι το αυξημένο κόστος διαβίωσης, που είναι αποτέλεσμα της ελκυστικότητας της περιοχής. Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται το φαινόμενο οι διάφορες υπηρεσίες να προσανατολίζονται κυρίως στην εξυπηρέτηση των τουριστών και λιγότερο των κατοίκων.
Ένα άλλο πρόβλημα των περιοχών με έντονη τουριστική ανάπτυξη και το οποίο συνδέεται με τις υποδομές, είναι το αυξημένο κόστος κατασκευής και λειτουργίας.
Δεν πρέπει τέλος να μην δούμε και τις επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης στην τεχνική υποδομή οι οποίες διακρίνονται ως προς:
1. Την xρήση της υπάρχουσας υποδομής.
Γνωρίζουμε από παιδιά ότι είμαστε από τους λαούς που ποτέ δεν συνηθίσαμε να σχεδιάζουμε για το μέλλον όσον αφορά τουλάχιστον στις υποδομές. Ποτέ αυτό που έχουμε δεν θα είναι επαρκές για αυτό που θα έρθει. Πάντοτε κάτι θα «λείπει». Λόγω του τουρισμού, λοιπόν, προκαλείται επιβάρυνση των δικτύων (ύδρευση, αποχέτευση), αλλά και των αποδεκτών (θάλασσες, ποτάμια, λίμνες ) κυρίως κατά την περίοδο της τουριστικής αιχμής. Η υπάρχουσα υποδομή ενός τουριστικού προορισμού μπορεί και να αποδειχτεί ανεπαρκής για την κάλυψη πρόσθετων αναγκών που μπορεί να προκύψουν, δημιουργώντας έτσι και πρόσθετα προβλήματα.
Πρέπει να δημιουργήσουμε καινούργια υποδομή ή να επεκτείνουμε την υπάρχουσα.
Μελετούμε λοιπόν και εξετάζουμε με σοβαρότητα και ταχύτητα την ήδη υπάρχουσα, συμπεραίνουμε, εκτιμούμε και προβαίνουμε στο σωστό σχεδιασμό. Και αυτό είναι ένας τρόπος οικονομίας. Εάν φτιάξω κάτι με μακροπρόθεσμη ισχύ, έχω επιτύχει σημαντική οικονομία. Με τα χρήματα που θα ξόδευα για να την επισκευάσω και επεκτείνω, φτιάχνω κάποιο άλλο έργο για την καλλίτερη διαβίωση των κατοίκων, με μακροπρόθεσμη πάντοτε ισχύ.
Πρέπει δε να σχεδιάσουμε και προσαρμόσουμε τις υποδομές μας σε μορφές ήπιου τουρισμού (αποφεύγοντας έτσι τα μεγαλόπνοα και πολλά υποσχόμενα έργα, που ποτέ δεν ολοκληρώνονται).
Πρέπει ακόμα, εκμεταλλευόμενοι τις σωστές υποδομές να δημιουργήσουμε νέες μορφές του «ήπιου» λεγόμενου τουρισμού (συνεδριακός τουρισμός, αθλητικός τουρισμός, θρησκευτικός, αγροτουρισμός). Τέτοιες εκδηλώσεις σε μεγάλη κλίμακα παρουσιάζουν ενδιαφέρον γιατί αφορούν ειδικές μορφές τουρισμού, αλλά και γιατί επηρεάζουν τις περιοχές όπου διοργανώνονται. Πόσο ωφέλιμο θα ήταν, σκεφτείτε, στην δική μας περιοχή που δουλεύει μόνο 30-40 μέρες το καλοκαίρι, να επεκτείνουμε την «σεζόν» σε αριθμό 100 και 150 ημερών ή ίσως και περισσότερο. Για να γίνει αυτό πρέπει βασικά να το συζητήσουν σοβαρά και υπεύθυνα όλοι οι παράγοντες ( ιδιώτες, επιχειρηματίες, εργαζόμενοι, απλοί πολίτες) υπό την καθοδήγηση και επίβλεψη της Δημοτικής Αρχής και μόνο.
Παραπάνω μίλησα για την αποφυγή της αστικοποίησης και αυτό έχει άμεση σχέση με την αστικοποίηση του αγροτικού χώρου θα το έλεγα. Είναι πολύ λεπτό ζήτημα και χρήζει μεγάλης και ιδιαίτερης προσοχής.
Η γεωργική γη πάντα αποτελούσε αναγκαίο πόρο για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη μιας περιοχής, ενώ ταυτόχρονα έχει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος, κάτι που είναι εμφανές σε πολλές χερσαίες παραθαλάσσιες περιοχές και στα νησιά μας. Αυτό το είχαν επιτύχει οι ντόπιοι κάτοικοι κατασκευάζοντας αναβαθμίδες σε περιοχές με ιδιαίτερα έντονες κλίσεις, οι οποίες επέτρεπαν τη συγκράτηση του εδάφους, αλλά και των υδάτινων πόρων, κάνοντας εφικτή την καλλιέργεια ορισμένων ειδών. Η προστασία του εδάφους από τη διάβρωση, η συγκράτηση και ο εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφόρων, η διατήρηση του τοπίου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ίδια την προστασία της γεωργικής γης. Σε μεγαλύτερες περιοχές με βιομηχανικό πλέον ενδιαφέρον η αγροτική γη προσφέρθηκε εύκολα για τη δημιουργία βιομηχανικής, οικιστικής και ίσως και τουριστικής ανάπτυξης. Λόγω του ότι η τρέχουσα αξία της είναι πολύ μικρότερη από την αξία άλλων χρήσεων γης, η γεωργική γη δεν μπορεί να προστατευθεί αποτελεσματικά μέσα από τους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς και γι’αυτό επικρατεί η τάση μετατροπής της σε άλλες χρήσεις. Με τη μετατροπή αυτή δημιουργούνται παράλληλα και επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Βλέπουμε σε τουριστικά θεωρούμενες αναπτυγμένες περιοχές ( Ρόδος, Κρήτη) φαινόμενα όπως: Οι αγροτικοί οικισμοί (όπου έχουν απομείνει) να έχουν χάσει τη φυσιογνωμία στη δομή και τη μορφολογία τους, να αλλοιώνονται, να επικρατεί η παράθεση πρόχειρων κατασκευών άσχετα με την εκάστοτε λειτουργία ή το χώρο στον οποίο εντάσσονται. Οι ρυθμοί παράθεσης των νέων κατασκευών είναι ταχύτατοι, η δε ποιότητα τους ανάλογη: πρόχειρη, κακή κατασκευή, μη λειτουργική οργάνωση, με βασικές ελλείψεις, ώστε να μην ικανοποιούν βασικές ανάγκες. Όσον αφορά την εξωτερική τους μορφή, διακρίνονται: α) σ’ αυτές που ως πρότυπα τους έχουν την απλή και λιτή εικόνα της μαζικής εργολαβικής πολυκατοικίας ή του σύγχρονου νοσοκομείου (μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες)
Οι παραλίες αναπτύσσονται ταχύτατα σε περιοχές παραθεριστικής κατοικίας και
τουριστικών καταλυμάτων, ενώ μαγαζιά, σούπερ μάρκετ, ταβέρνες, καφετέριες σπεύδουν στην εξυπηρέτηση του τουρίστα. Παρουσιάζουν όλα τα γνωστά προβλήματα της πυκνής άναρχης δόμησης με καταλύματα τύπου αστικής πολυκατοικίας.

Έτσι, μπορεί η ανάπτυξη τουριστικής δραστηριότητας σε ένα προορισμό, να είναι οικονομικά επιθυμητή, ταυτόχρονα όμως ώρα κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζημιογόνα. Για παράδειγμα μια τουριστική δραστηριότητα μπορεί να δημιουργεί ευκαιρίες εργασίας και αύξηση του εισοδήματος των κατοίκων, όμως να επηρεάζουν αρνητικά την οικογενειακή ζωή και την κοινωνική συμπεριφορά τους. Η ανάπτυξη του τουρισμού μπορεί να ζημιώνει το περιβάλλον, αλλά μπορεί να συμβάλλει στην εισροή εσόδων τα οποία θα διατίθενται για την αντιμετώπιση της ρύπανσης του περιβάλλοντος.
Στην περιοχή μας θέλουμε και πρέπει να επιζητούμε την διατήρηση του περιβάλλοντος μέσα στα πλαίσια της Αγροτικής Οικονομίας σε οποιαδήποτε μορφή της (Καλλιέργειες, αλιεία, παραγωγή και τυποποίηση προϊόντων). Δίνουμε κίνητρα στην αναμόρφωση των Οικισμών, με σχεδιασμένη και ελεγχόμενη τουριστική εκμετάλλευση πάντοτε με μεγάλο σεβασμό και ιδιαίτερη προσοχή στο περιβάλλον.
Οι βασικές αρχές οι οποίες θα πρέπει να διέπουν την βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού πηγάζουν από τις γενικότερες αρχές για την βιώσιμη ανάπτυξη, όπως αυτές διατυπώθηκαν στην παγκόσμια συνδιάσκεψη για το περιβάλλον και την ανάπτυξη (Ρίο, Βραζιλία, 1992). Οι γενικές αρχές για την βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού διατυπώθηκαν με τη μορφή Χάρτας στο παγκόσμιο συνέδριο στο Λανθαρόττε, Ισπανία 1995.
Αναγνωρίζοντας ότι ο τουρισμός είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο το οποίο επηρεάζει τις επιθυμίες των ανθρώπων, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην κοινωνικό-οικονομική και πολιτική ανάπτυξη σε πολλές χώρες και ότι συμβάλλει θετικά σε αυτήν, αλλά παράλληλα μπορεί να έχει επιπτώσεις στην ποιότητα του περιβάλλοντος και να οδηγήσει στην απώλεια της τοπικής ταυτότητας. Επιβάλλεται έτσι μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθεί η ανάπτυξη του τουρισμού.

Η Χάρτα για τον τουρισμό και το περιβάλλον

1)Βιωσιμότητα στην τουριστική ανάπτυξη σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι φιλική προς το περιβάλλον στο παρόν και στο μέλλον καθώς και οικονομικά βιώσιμη και κοινωνικά δίκαιη για τις τοπικές κοινωνίες.

2)Ο τουρισμός θα πρέπει να μεριμνά για τις επιπτώσεις του στην πολιτισμική κληρονομιά και την παράδοση της τοπικής κοινωνίας.

3)Ο τουρισμός θα πρέπει να εναρμονίζεται με το φυσικό, πολιτισμικό και ανθρώπινο
περιβάλλον.

4)Η ενεργή συμμετοχή του τουρισμού στην βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει κοινές
δράσεις και συμμετοχή σε αυτές όλων των φορέων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και αποτελεσματικούς μηχανισμούς συντονισμού σε όλα τα επίπεδα. Η προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος απαιτεί συνεργασία για
πολιτισμικές, τεχνολογικές και επαγγελματικές –οργανωτικές καινοτομίες, στην ανάπτυξη σχεδιασμού και διαχείρισης της ανάπτυξης.

5)Ο τουρισμός θα πρέπει να βασίζεται στη διεύρυνση των ευκαιριών για τις τοπικές
κοινωνίες συμβάλλοντας στο μέγιστο στην τοπική οικονομία.

6)Ο τουρισμός θα πρέπει να συμβάλλει αποτελεσματικά στη βελτίωση της
ποιότητας ζωής και στον κοινωνικό και πολιτισμικό εμπλουτισμό των
τουριστικών προορισμών.

7) Πρωτεύοντες στόχοι στην τουριστική ανάπτυξη πρέπει να είναι η διατήρηση του
τουριστικού προορισμού και η ικανότητα εξυπηρέτησης των τουριστών στο πλαίσιο της στρατηγικής για την βιώσιμη ανάπτυξη.

8) ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΛΑΒΟΥΝ ΔΡΑΣΗ ΕΤΣΙ ΩΣΤΕ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΟΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ.

9) Πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στις ενέργειες που συμβάλλουν στην προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος και στους μηχανισμούς ενσωμάτωσης του περιβαλλοντικού κόστους στις επενδύσεις και παρεμβάσεις που αφορούν την τουριστική ανάδειξη.

10) Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται στη διάδοση και ανταλλαγή εμπειριών και πληροφοριών για ενέργειες και τεχνολογίες που ενσωματώνουν τον τουρισμό στη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης.

11) Προσοχή πρέπει να δίνεται στο ρόλο και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από τις
μεταφορές, στην αξιοποίηση εναλλακτικών μορφών ενέργειας και στη διαχείριση
των αποβλήτων.

12) Στην αναζήτηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού πρέπει να δίνεται προτεραιότητα σε όποιες συμβάλλουν σε μια προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης με σεβασμό στο φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον.

13) Η πολιτική βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης απαιτεί την υποστήριξη και προώθηση συστημάτων διαχείρισης τουρισμού τα οποία είναι φιλικά προς το περιβάλλον.

14) Η ευαισθητοποίηση όλων είναι σημαντική για την εφαρμογή όλων των παραπάνω στόχων και αρχών.

Πηγή: Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού